Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 9 июнда эълон қилинган “Ўзбекистон халқ шоири Тўра Сулаймон уй-музейини ташкил этиш тўғрисида”ги 321-сонли қарори Сирдарё вилоятида яна бир табаррук қадамжонинг пайдо бўлишига туртки берди. Мирзаобод туманидаги “Турғун Аҳмедов” маҳалласида узоқ йиллар халқ шоири умргузаронлик қилган уйда Тўра Сулаймон уй-музейи барпо этилмоқда. Гарчанд ҳукумат қарорида уй-музейи 2022 йилнинг 31 декабрида фойдаланишга топширилиши белгиланган бўлса-да, маълум сабабларга кўра объектнинг битиши орқага сурилиб кетаётир.
Қарорда уй-музейига кираверишда халқ шоирининг муҳташам ҳайкали ўрнатилиши ҳам белгиланган. Таниқли ҳайкалтарош, “Дўстлик” ордени соҳиби Азамат Хатамов Ўзбекистон Бадиий академияси томонидан эълон қилинган танловда ғолиб чиқиб, шоир сиймосининг бир неча вариантларини яратди. Биз машҳур ҳайкалтарош билан шу ҳақда суҳбатлашдик.
— Азамат ака, шоир сиймосини яратишда қандай манбаларга таяндингиз?
— Шоирнинг ташриф қоғози унинг асарлари, деган гап бор. Тўра аканинг шеърларини севиб ўқийман. Халқчил, дилга яқин. Мутолаа қилганингизда кўнгилга чиппа ёпишади. “Ойнаи жаҳон”, радио тўлқинларидан шоир шеърлари билан куйланадиган қўшиқларни тинглаганимда ичим ёришиб кетгандай бўлади. Бирдан кўз олдимда шоирнинг муборак сиймоси намоён бўлади.
Қолаверса, мен Сурхон фарзандиман. Тўра аканинг шеър қурилишида бизнинг юрт шоирлари билан ажиб ўхшашликни сезаман. Шунданмикан, шоир сиймосини яратишда анча эмин-эркин ҳаракат қилдим. Бу ўз натижасини берди.
Шу ўринда яна бир гапни айтиб ўтай: ёзувчиларнинг “Дўрмон” ижод уйида икки-уч марта Тўра аканинг гурунгини ҳам олганман. Элдошим, Ўзбекистон халқ ёзувчиси Шукур Холмирзаев хонасига бир гал хабар олишга борганимда Гулистондан меҳмон ташриф буюрган экан. Шукур ака: “Азамат, бу шоир акангни таниб қўй. Гулистондан келган ҳақиқий халқ шоири Тўра Сулаймон бўладилар. “Гўрўғли султон бир ён, Тўра Сулаймон бир ён”, деган қўшиқни эшитганмисан? Ҳам ҳайкалтарош, ҳам график рассомсан. Мана шундай кишиларнинг образларини ярат. Тарихда қоласан”, дегандилар.
Зингил назар солиб Шукур ака ва Тўра Сулаймоннинг ташқи қиёфаларида ҳам ажиб бир ўхшашликни кашф этдим. Мана шу илк учрашувдан кейин ҳам Тўра ака билан икки марта мулоқотда бўлганман. Ушбу манбалар менга шоир сиймосини яратишда асқотди десам, муболаға қилмаган бўламан.
— Сиз шоир сиймосини бир неча кўринишда яратган экансиз. Буюртмачиларга қай бири маъқул келди?
— Хабарингиз бор, Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон халқ шоири Тўра Сулаймон уй-музейини ташкил этиш тўғрисида”ги қарорида шоир ҳайкалини яратиш бўйича буюртмачи этиб Сирдарё вилоят ҳокимлиги белгиланган.
Буюртмачи, яъни Сирдарё вилоят ҳокимлиги шоирнинг эгнида ўзбекча тўн, бошида қоракўл папоқ, қўлида китоб, виқор билан узоқларга тикилиб турган вариантини маъқуллади.
Бироқ ҳайкални қандай материалдан ясаш борасида фикрлар хилма-хиллиги пайдо бўлди. Камина бир умр турадиган ҳайкални бронзадан ясаш маъқуллигини айтдим. Зеро, Адиблар хиёбонига қўйилган шоир ва адибларнинг ҳайкаллари ҳам бронзадан қуйилган. Менинг фикрларим инобатга олинди. Шоир ҳайкали бронзадан қуйиладиган бўлди.
Ўзбекистон Қаҳрамони Абдулла Орипов: “Тўра Сулаймон соф ўзбекча фикрларди ва ёзарди. Сулувларни таърифлаганда, уларнинг бор тақинчоқлари-ю жиғаларини кўздан қочирмасди. Ўзини ҳам унутмас: “Гўрўғли султон бир ён, Тўра Сулаймон бир ён”, деб қўярди. Бундай фикрлаш йўсини Тўра акага ғоятда ярашарди”, деб ёзганди. Дарҳақиқат, Тўра Сулаймон уй-музейи ва унинг олдига ўрнатиладиган ҳайкал халқ шоирига бўлган юксак эҳтиромдан мужда беради. Ўлаймизки, бу маскан нафақат сирдарёликларнинг, балки бутун шеърият шайдоларининг маданий-маънавий марказига айланажак. Шоир “Илтижо” шеърида ёзганидек:
Ўлмасликка ишора –
ўланга ошиқлигим,
Саодатга ишора –
замонга ошиқлигим,
Теранликка ишора –
уммонга ошиқлигим,
Гўзалликка ишора –
бўстонга ошиқлигим…
Ошиқ шоиримизнинг номи мангуликка абадий муҳрланажак.
Суҳбатдош:
Муҳаммадали АҲМАД
СУРАТЛАРДА: ҳайкалтарош Азамат Хатамов;
танловда ғолиб чиққан
Тўра Сулаймон ҳайкали эскизи.
Янгиликларни дўстларингизга улашинг
